Jewish Life #12 Dubbele Vreugde

Na de intense maand van Elul[1] en de najaarsfeesten Rosh Hashanah (Joods Nieuwjaar) en Yom Kippur (Grote Verzoendag), bereiden de Joden zich de komende week voor op het derde en laatste najaarsfeest Sukkot, het Loofhuttenfeest. 
 
Sukkot start aankomende week op woensdagavond en duurt acht dagen. Vanavond starten wij met het bouwen van onze sukka (loofhut), wat in alle jaren waarin wij Sukkot hebben mogen vieren, door ons als een hoogtepunt wordt ervaren. Een hele week verblijven wij in onze sukka. Ons huis van steen wordt verlaten om in de sukka met haar open dak samen te zijn: lekker eten, drinken, slapen, studeren, (soms) werken en (natuurlijk) gasten ontvangen. Sukkot is het vreugdefeest bij uitstek. Ieder dorp of stad staat vol met prachtige sukkas, van hele eenvoudige tot prachtige versierde. Ieder gezin geeft er zijn eigen smaak en kleur aan. Mensen, jood en niet-jood, uit de gehele wereld bezoeken Israël juist tijdens dit bijzondere festival. Een jaarlijkse massale intocht via een overvol vliegveld Ben Gurion. 
 
Van Yom Kippur naar Sukkot
Vandaag was Yom Kippur. De tien dagen die beginnen op Rosh Hashanah en eindigen op Yom Kippur worden beschouwd als ‘het heilige der heiligen’ in de Joodse kalender. De atmosfeer in onze synagoge was intens. Velen van ons ervaren juist deze tijd als bijzonder en ervaren Zijn nabijheid (‘alsof je de Eeuwige bijna kan aanraken’, wordt er getuigt). In het Bijbelboek Jesaja (55:6) staat: “Zoek de Eeuwige nu Hij zich laat vinden, roep Hem wanneer Hij nabij is”. In Jesaja 57:14 staat: "Ruim baan! Effen de weg voor mijn volk! Verwijder elk struikelblok."[2]
 
Yom Kippur is een bijzondere dag. Een dag als geen andere dag in het hele jaar. Ontzagwekkend in zijn grootsheid, gehuld in mysterie en intense heiligheid, als we Hashem ontmoeten, en door de ontmoeting zelf verzoening bereiken. Yom Kippur, een dag van berouw en introspectie is paradoxaal genoeg ook een dag van grote vreugde (simcha: zie voorgaande Blogs over het thema ‘vreugde’). Er wordt geschreven: ‘wees vreugdevol met ontzag (en beven)’. De nabijheid van Hashem genereert verschillende ogenschijnlijk tegengestelde emoties, die paradoxaal genoeg ook tegelijkertijd kunnen worden ervaren (ontzag en beven en vreugde). Op Yom Kippur staan wij van aangezicht tot aangezicht. Dit privilege zorgt voor een intens ervaren vreugde (Talmud, Chagigah 5b). 
 
Tijdens Sukkot wordt deze vreugde (simcha[3]) nog eens verdubbeld! Sukkot is daarmee een bijzonder festival, tegelijkertijd complex en diep. Dat verdient toelichting.
 
 
Sukkot: dubbele vreugde
Eens, zo zegt de profeet Zacharia, zullen alle naties Sukkot vieren (Zacharia 14:16-19). Daarmee is Sukkot het meest universele festival in de Joodse kalender. Zacharia maakt duidelijk dat dit te maken heeft met de associatie met regen. Er is namelijk (en vanzelfsprekend) niets onderscheidend joods aan de noodzakelijk van regen op aarde. Alle naties, zeker die in onze regio, hebben regen nodig. Zonder regen (water) geen leven. 
Tegelijkertijd is Sukkot een particulier festival. Geen andere natie op aarde wordt bevolen een week lang in een fragiele hut (tabernakel) te verblijven. Geen natie is immers geboren in een woestijn, in plaats van in een land. De bescherming voor de Israëlieten was haar geloof onder de beschermende vleugels van de Ene. Een loofhut was alles wat zij nodig hadden. 
 
Goddelijke bescherming
In Bijbels Hebreeuws is het woord voor de tijdelijke woningen "סֻכָּה" (sukkah), van de wortel "סכך" (s-k-k), wat "bedekken" of "beschutten" betekent. Dit taalkundige juweeltje onthult de essentie van Sukkot: een viering van goddelijke bescherming die veel verder gaat dan fysieke bescherming.
 
De Hebreeuwse Bijbel gebruikt diepgaande taal om het concept van goddelijke onderdak te beschrijven, vooral in Vayikra (Leviticus) 23:42: "בַּסֻּכֹּת תֵּשְׁבוּ שִׁבְעַת יָמִים" (ba-sukot teshvu shivat yamim). Hoewel het vaak simpelweg vertaald wordt als ‘Je zult zeven dagen in loofhutten wonen’, biedt het oorspronkelijke Hebreeuws diepere inzichten: 
Het woord "תֵּשְׁבוּ" (teshvu) komt van de wortel "ישב" (y-sh-v). Dit betekent niet alleen ‘wonen’, maar impliceert zich vestigen, bewonen en zelfs bloeien. Het is dezelfde wortel die wordt gebruikt om Shabbat te beschrijven, het Hebreeuwse woord voor Shabbat.
Het gebruik van het voorzetsel "בַּ" (ba-sukot) dat "in" betekent suggereert een volledige onderdompeling in de sukka-ervaring, niet alleen fysieke aanwezigheid.
"שִׁבְעַת" (shivat), wat "zeven" betekent, deelt zijn wortel met "שבע" (sheva), wat "volheid" of "volledigheid" kan betekenen, net zoals de week na zeven dagen vol of compleet is.
 
Sukkot is dus niet louter een historische herdenking, het is een oproep tot totale spirituele betrokkenheid bij de allesomvattende aard van Gods bescherming.
 
Twee cycli
Sukkot refereert ook naar twee onderscheiden cycli in de Joodse kalender. Een eerste cyclus betreft die van de pelgrimage die aanvangt tijdens de maand Nissan en de uittocht uit Egypte waarin de Joods nationale geschiedenis begint; de festivals Pesach, Shavuot en Sukkot. De tweede cyclus betreffen de festivals van de zevende maand, Rosh Hashanah, Yom Kippur en Sukkot. Dit zijn de festivals die de creatie van de wereld en de natuur in het algemeen symboliseren. Juist tijdens de festivals van de zevende maand, de festivals van het najaar, ligt het accent daarom ook juist, naast het particuliere, op het universele. We reflecteren op de humane, medemenselijke conditie en niet alleen de particulier Joodse. De gehele mensheid is Zijn creatie. 
 
Vandaar de dubbele vreugde! De simcha vanuit een particulier en een universeel perspectief. 
 
Volgens Rabbi Lord Jonathan Sacks symboliseert Sukkot dan ook de zo kenmerkende spanning in het hart van de Joodse filosofie. Een uniek perspectief wat niet gedeeld wordt door andere religies of levensbeschouwingen. Typisch Jodendom.[4]
 
De God van Israël is de God van alle mensen op aarde. Maar de levenswandel, de orthopraxie (halacha[5]),van de Joden is particulier (niet voor iedereen). In de Messiaanse tijd, vertelt Zacharia ons, zullen de naties der aarde samen met de Joden alleen Sukkot vieren, niet de andere festivals. Ondanks het feit dat de Eeuwige dan Een zal zijn en Zijn naam Een. 
 
De Joden vieren als Joods volk Sukkot als een bijzonder festival (particulier) en vieren tegelijkertijd Sukkot als mensen die deel uitmaken van de gehele mensheid (universeel). Sukkot is daarmee een festival van dubbele vreugde. 
 

[1] ‘Elul’ is een afkorting van ‘Ik ben van mijn geliefde, en mijn geliefde is van mij’, naar de bekende tekst in het Joodse Bijbelboek Hooglied. Het is een maand waarin men zich voorbereid op de Najaarsfeesten (Rosh Hashanah, Yom Kippur en Sukkot). De maand Elul is vooral een tijd van introspectie en teshuvah, en daarmee zowel een uitnodiging voor (het herstellen van) een levende intieme relatie met Hashem als de terugkeer naar ‘een hart van vlees’ (zie Blog # 8). 

[2] Haftarah [lezing uit de Profeten] na Shacharit [ochtendgebed] op Yom Kippur. Terwijl in hoofdstuk 55 het initiatief voor de zoektocht nog volledig bij de mens ligt (55:7: ‘Laat hem [de mens] terugkeren’), is tijdens Yom Kippur het omgekeerde het geval: Hashem faciliteert de weg voor de terugkeer van de mens en het volk Israël. Hashem neemt ons bij de hand en laat ons de weg zien. De Eeuwige verwijdert alle obstakels en maakt van een ‘smalle, kronkelige en uitdagende weg een rechte en strakke snelweg. Hashem toont ons de weg naar huis, en daarmee tot onze persoonlijke bestemming en de bestemming van het volk, zonder struikelblokken en omwegen op een heldere manier. 

[3] Simcha is de kern in het Bijbelboek Kohelet (Prediker) en niet zoals sommigen menen ‘het leven is een vluchtige adem’. Tijdens Sukkot lezen wij het boek Kohelet. Over Simcha, zie Blog #1 en Blog #4.

[4] Sacks in The Koren Sukkot Mahzor, p. xxxi. Zie ook Blog Jewish Life #2

[5] Betekent letterlijk ‘wandelen’


​Click on 'previous' or 'forward' to read more Blogs (Klik op 'vorige' of 'volgende' voor meer Blogs).