Jewish Life #40. Beresjiet serie #24: Eenheid door Verschil

Parashah Vayechi is het twaalfde en laatste Bijbelgedeelte uit het eerste Bijbelboek Beresjiet (Genesis). Jacob wordt verenigd met zijn geliefde zoon Jozef en ontmoet zijn kleinzoons, Efraïm en Manasse. Hij zegent hen en vervolgens, op zijn sterfbed, zegent hij zijn twaalf zonen. Het uitgebreide narratief over de aartsvaders en de familie wordt hiermee afgesloten en een nieuwe periode, de geboorte van Israël als natie, staat voor de deur (tweede Bijbelboek Shemot- Exodus). 
 
In deze Blog staan we stil bij de theorie van het dialogische levensprincipe, een fundamenteel joods levensprincipe in het eerste Bijbelboek, Zij vormt een van de fundamenten waarop de Joodse bijbel is gebaseerd. In eerdere blogs, met name #2, #16 en #18, hebben wij dit thema al onder de loep genomen. We schreven:
“Het dialogische levensprincipe kan ook worden omschreven als het principe van ‘Geïntegreerde diversiteit’. [Rabbi Jonathan] Sacks beschrijft dit principe als de harmonie tussen tegenstrijdige elementen. Tegenstrijdige elementen hebben betrekking op diversiteit. Geïntegreerd staat dan duidelijk voor de onderdelen als een gekalibreerde harmonie tussen de onderscheiden elementen, ieder in zijn eigen positie, ieder in zijn eigen rol: geïntegreerde diversiteit omarmt de waardigheid van het verschil; een goede en gracieuze symmetrie. Muziek is een goed voorbeeld:
Iedereen die een instrument bespeelt weet dat muziek niets anders is dan een aantal individuele noten die een voor een worden gespeeld. Elke noot op zichzelf is geen muziek; het is gewoon een geluid. Muziek is wanneer de noten in de juiste volgorde worden gespeeld, in het perfecte tempo, in het juiste tempo; wanneer de muzikant in staat is om de noten aaneen te rijgen tot een melodieuze eenheid, zodat de luisteraar niet langer de noten hoort, maar alleen de muziek.”
We hebben vastgesteld dat de eerste hoofdstukken van Beresjiet getuigen van het principe van de geïntegreerde diversiteit. De eerste letter van het Bijbelboek, de letter Beth, getuigt hiervan (blog #16). Ook in de laatste parashah van Beresjiet komt dit principe aan de orde.
In hoofdstuk 49, vers 28 lezen we: ‘Al deze zijn de stammen van Israël, twaalf, en dit is wat hun vader [Jacob] tot hen sprak, toen hij hen zegende. Ieder van hen zegende hij met de voor hem geëigende zegen.’  Elk van de zonen had zijn eigen talenten en unieke en vaak botsende karaktertrekken (diversiteit). Tezamen vormden zij Knesset Israël, letterlijk ‘vergadering’ of ‘samenkomst’, die ontstond door de combinatie van twaalf tegenstrijdige kenmerken tot één samenhangend geheel (integratie). Rabbi Soloveitchik zegt het in zijn commentaar op deze tekst als volgt: De laatste zegen door Jacob werd gegeven aan alle stammen met als doel alle ingrediënten in dat ene recept te verwerken. Toen de ingrediënten werden geïntegreerd, ontstond Knesset Israël[1].
De theorie van de geïntegreerde diversiteit wijst op het belang van de eenheid door verschil. In vele commentaren komt dit aan de orde, onder andere in het werk van Rav. Avraham Yitchak Hakohen Kook. Rav Kook: ‘In een open-minded forum leidt een scala aan standpunten tot stimulerend debat dat waarheden kan onthullen. Shelemut, heelheid, kan worden geproduceerd uit een koor van verschillende stemmen.’[2] Muziek, zagen wij al eerder, is een goed voorbeeld. 

Om het belang van eenheid door verschil te duiden, geeft Rav. Kook het voorbeeld van de constructie van een gebouw. In opeenvolgende fasen van de bouw worden verschillende materialen gebruikt- van het fundament tot en met het dak. Zonder de materialen op de juiste plek, is het gebouw incompleet. Dit geldt ook, zegt Rav Kook, voor mensen. Elk lid, elke gemeenschap en elke ideologie is onmisbaar voor de heelheid en harmonie ervan.
In mijn onderwijs gebruik ik vaak een soortgelijk voorbeeld om de theorie van de geïntegreerde diversiteit te duiden. Een huis bouw je alleen met verschillende disciplines, ieder met haar unieke kwaliteiten en taken. Je hebt niets aan een groep van bijvoorbeeld vijf elektriciens om een huis te bouwen. Alleen met een elektricien, een timmerman, een metselaar, een loodgieter, een architect en iemand die de koffie verzorgd, bouw je een huis. Het huis, metafoor voor de integratie (heelheid of harmonie), bouw je op basis van diversiteit (onderscheiden disciplines). 

De theorie van de geïntegreerde diversiteit is de kern van moderne theorieën over gezondheid en de praktijk van de klinische psychologie. Zo impliceert gezondheid tevens de aanwezigheid van beperkingen en onvolkomenheden en is zij niet meer, zoals in de traditionele medisch georiënteerde theorie, de afwezigheid ervan. Een ander voorbeeld: een gezond zelfbeeld van een persoon is een realistisch zelfbeeld, waarbij zowel krachten als talenten en tegelijkertijd beperkingen en onvolkomenheid aanwezig is. De theorie van de geïntegreerde diversiteit komt in ieder facet van mijn werk aan de orde.  
​
Terug naar parashah Vayehi. Haar boodschap is als volgt: juist in onze verscheidenheid vormen wij een familie en zijn wij in staat om het volk Israël te vormen. Het pad naar vrede, schetst Rav. Kook, is gebaseerd op een multifocale harmonie en een streven naar eenheid, in plaats van uniformiteit. 
Zowel in de beide scheppingsverhalen als in de laatste parashah van Beresjiet is de theorie van de geïntegreerde diversiteit in haar volle omvang zichtbaar. Zoals Rabbi Sacks zegt: geïntegreerde diversiteit omarmt de waardigheid van het verschil; een goede en gracieuze symmetrie. Alleen dan, zo hebben wij beschreven, is de weg geplaveid om van het verhaal van een familie (Beresjiet) over te gaan naar het verhaal van een volk (het tweede Bijbelboek: Shemot/ Exodus). 
 
[1] Lustiger, A. (2013). Chumash with Commentary of Rabbi Joseph B. Soloveitchik. OU Press (p.365).
[2] In Goldscheider, A. (2013). Torah United. OU Press (pp.135-137).

Click on 'previous' or 'forward' to read more Blogs (Klik op 'vorige' of 'volgende' voor meer Blogs).