Jewish Life #59. Purim en de Waardigheid van de Vrouw

Vandaag is het Purim, het bijzondere feest waarbij de Joden de Megillah Esther lezen, verkleed gaan, cadeautjes uitdelen en de armen voorzien van economische support. Tijdens de lezing, eenmaal in de avond bij aanvang en eenmaal in de ochtend, maken we met elkaar met ratels en allerhande middelen een hoop herrie als de naam van Haman, de verpersoonlijking van het kwaad, wordt genoemd. Deze beknopte weergave van Purim doet natuurlijk tekort aan haar veelzijdigheid en rijkdom. Purim is een feest met vele gezichten en een bijzondere thematiek.
 
Een van de thema’s die ik in deze blog aan de orde wil stellen, is de joodse visie op de positie van de vrouw. Als lezer ben je wellicht bekend met de woorden van Bilam, zoals beschreven in Bemidbar (Numeri) 23:9: ‘Ik zie hen [het Joodse volk] vanaf de top van de rotsen, ik neem hen waar vanaf de heuvels, een volk dat afgezonderd leeft, zich niet verbindt met andere naties [en daarmee haar ethiek en moraliteit niet herkend wordt].’ Een van de thema’s waarin de joodse moraal en levenswijze afwijkt van die van de volken der aarde, is de positie van de vrouw. 
 
In het eerste hoofdstuk van Megillah Esther worden we direct met de neus op de feiten gedrukt. Koning Ahasuerus, wat in zijn positie een voorbeeld zou moeten zijn van een man met een hoogwaardige moraal, beveelt in dronken staat zijn vrouw Vashti, de koningin, zich in al haar schoonheid te tonen aan het volk. Dat wil zeggen: naakt. Vashti, waarvan we weten dat zij een bijzonder mooie vrouw is om te zien, weigert. Zij wil niet als object behandeld worden, laat staan getoond worden aan het volk. Ahasuerus, het toonbeeld van de corrupte moraal van de elite, heeft niet door dat zij niet alleen zijn vrouw is, maar als koningin en mens bekleed is met waardigheid. Ahasuerus heeft geen idee van de waardigheid van de medemens in het algemeen en die van de vrouw in het bijzonder. Nee, hij behandelt haar als een minderwaardig, onderdanig wezen en lustobject. De vrouw bestaat bij de gratie van het dienen van de man, seksuele lusten bovenal. Vashti weigert en wordt vervolgend gedood. 
 
Rabbi Joseph B. Soloveitchik zegt in een commentaar op deze tekst uit Megillah Esther het volgende: ‘Het Jodendom toont een enorme gevoeligheid ten opzichte van de vrouw, vooral wanneer ze wordt tentoongesteld als een seksobject dat als taak heeft de brute driften van de man te bevredigen. Veel Joodse wetten met betrekking tot scheiding dienen één doel, namelijk om de man ervan te overtuigen dat de vrouw gelijkwaardig is. Ik heb vaak de indruk dat de Thora de vrouw van een hoger existentieel kaliber achtte dan de man.’
 
Later in Megillah Esther worden Mordechai en Esther als respectievelijk een ish Yehudi en isha Yehudi opgevoerd. Personen met waardigheid, toewijding, vastberadenheid en verantwoordelijkheidsgevoel. Zij zijn de antithese van het prototype Ahasuerus. Beiden, begiftigd met talent, dienen de ander (en hun volk) en schrijven daarmee geschiedenis. Het Joodse volk wordt uiteindelijk van de vernietiging gered en de vijand verslagen. Mordechai en Esther zijn prototypen van de charismatische persoonlijkheid, spiritueel, praktisch en metafysisch waardig hun taak uit te voeren.
 
Het beschouwen van de vrouw als minderwaardig, slechts dienstbaar en lustobject voor de man, is diametraal tegengesteld aan de Joodse moraliteit en levenswijze. We zingen ieder begin van de Shabbat niet voor niets de verzen uit het laatste hoofdstuk van het Bijbelboek Misjlee (Spreuken). De eerste verzen (31:10-12) gaan als volgt: ‘Een sterke vrouw wie zal haar vinden? Zij is meer waard dan edelstenen. Haar man vertrouwt op haar en zal daar rijkelijk bij winnen. Ze brengt hem voorspoed, geen ellende, alle dagen van haar leven…’
 
Vrouwonvriendelijkheid en de ontkenning van de vrouw als uniek, onderscheiden waardig wezen, kent helaas een lange geschiedenis; van de tijd van Perzen (verhaal van Megillat Esther), tot de Grieken (de vrouw als half-dier, femelle) tot onze huidige tijd waar de verhalen over de vernedering en het misbruik legio zijn. 
 
Purim leert ons een andere ethiek en moraal. Het Joodse volk is inderdaad apart gezet en haar filosofie wordt door velen niet herkend.  

 
 Klik op 'vorige' voor meer Blogs.