Jewish Life #7 Kies het leven!

“Kies het leven”, het gedeelte uit Devarim 30:19 (Deuteronomium) is wellicht een van de meest uitdagende teksten uit de Tora. Voor ongelovigen en andersgelovigen een onbegrijpelijke tekst en onmogelijk om na te leven: hoe kiest een mens zijn leven? Is er überhaupt sprake van een vrije wil?
 
De navolgende toelichting van het joodse perspectief kan daarom voor sommige lezers wat vervreemdend overkomen. 
 
De (joodse) mens wordt voorgehouden dat Zijn instructies voor iedereen toegankelijk zijn. Het is tevens mogelijk voor hem deze na te leven. De consequentie hiervan is dat de mens verantwoordelijk wordt gehouden. In 30:15 lezen we dat de mens enerzijds kan kiezen voor het leven en het goede (d.w.z. ‘met Hem en dichtbij Hem leven’, dat resulteert in harmonie in relatie tot zijn Schepper) en anderzijds voor de dood en het kwade (d.w.z. ‘afwijken van Zijn instructies’, dat zorgt voor de afwezigheid van harmonie). 
 
Drie aspecten die in dit hoofdstuk van Devarim worden geaccentueerd zijn hierbij van vitaal belang:

1. Het is voor de mens mogelijk Zijn instructies tot in detail na te komen. Zij zijn niet abstract, maar helder en toegankelijk. Het is voor de mens 100% mogelijk de instructies van de Eeuwige eigen te maken en uit te voeren (verzen 11-14); 
2. Ieder mens is vrij om te kiezen, voor het goede of voor het kwade. Het Jodendom kent daarom geen ‘hard’ deterministisch mensbeeld of strikte causaliteit. De mens is vrij om te kiezen en wordt niet, zoals andere levensovertuigingen of religies aannemen, volledig bepaald door zijn sociale omstandigheden (sociaal determinisme), verleden (persoonlijke levensgeschiedenis), karakter (erfzonde) of biologie (genen en neurotransmitters). Vrijheid en keuzemogelijkheid zijn kernaspecten van het joodse mensbeeld. Het is de beroemde psychiater Victor Frankl (1905-1997) die dit op overtuigende wijze in zijn persoonlijke leven en werk heeft aangetoond; de mens is volledig vrij om zelfs in de meest ongunstige levensomstandigheden voor het goede te kiezen. Bij Frankl is dat goede leven altijd een betekenisvol leven;
3. De juiste keuze, dat willen zeggen een keuze voor het goede, resulteert in een goed en betekenisvol leven. In het Jodendom is dit per definitie een vreugdevol leven (dit betekent niet dat er geen onvolkomen of tegenslagen in het leven zijn!). De Eeuwige wil maar een ding: dat ieder mens de keuze voor het goede leven maakt. Het uitblijven van deze keuze of een keuze tegen het goede leven heeft voor de mens negatieve consequenties. In de Tora krijgt dit gestalte in de ballingschap. Deze ballingschap typeert zich door een enorme afstand tussen de Eeuwige en de mens, specifiek het Joodse volk. Er is geen shalom (letterlijk ‘harmonie’).

 
De Eeuwige houdt beide opties volledig open. Het is aan de mens om de goede keuze te maken. Dit impliceert dat hij verantwoordelijk is. Het is niet mogelijk deze verantwoordelijkheid af te schuiven op de samenleving, een nare opvoeding, een moeilijk karakter of verstoringen in het brein of de hormonale huishouding. Het is aan de mens om aan Zijn instructies te antwoorden (dat is wat ‘ver-antwoord-elijkheid’ letterlijk betekent). 
 
Om de goede keuzes in het leven te maken is de mens volgens Rav. Soloveitchik prima in staat om zijn verstand en intellectuele vermogens te gebruiken. Hij heeft allerlei wonderen of bijzondere openbaringen niet nodig om de Tora te verstaan (“De Tora is niet in de hemel of aan de overzijde van de zee”: verzen 12-13). De Tora is zeer dichtbij (vers 14). 
Soloveitchik benadrukt de mogelijkheid om de instructies in iedere omstandigheid en ten alle tijden na te leven. Geen enkele sociale, culturele of politieke omstandigheid kan hem hierin belemmeren. Zowel in het private als het openbare leven is het mogelijk de Tora te bestuderen, de inhoud eigen te maken en na te leven. Soloveitchik sluit hierbij naadloos aan bij het werk van Victor Frankl. 
 
De Tora stimuleert de Jood dan ook om een actieve levenshouding aan te nemen. Hij wacht niet af. Wonderen, openbaring of een miraculeuze ingreep van de kant van de Eeuwige is niet datgene wat hij primair zoekt (of verwacht). Om de Tora te verstaan en haar inhoud eigen te maken is zijn intellectuele vermogen en zijn verstand voldoende om in actie te komen. De joodse levenshouding is, in lijn met de oproep van de Eeuwige, een creatieve levenshouding. Dingen maken, bouwen, uitvinden en [in het algemeen] een bijdrage leveren aan een betere wereld, is wat hem inspireert. Hij is in staat om de meest ingewikkelde en complexe problemen op te lossen. De Tora is immers niet in de hemel of aan de overzijde. 
 
Een actieve en creatieve levenshouding is in het Jodendom een wezenskenmerk van de zogenoemde partnerrelatie tussen God en mens. 
 
Overdenking:

1. Is naar jouw idee vrijheid en keuzemogelijkheid aan de mens gegeven of wordt de mens meer dan de Tora aangeeft bepaald door zijn sociale, culturele, psychologische en biologische omstandigheden?    
2. Is het op grond van de inhoud van de Tora mogelijk een actieve en creërende levenshouding eigen te maken? 

 
 
Click on 'previous' or 'forward' to read more Blogs (Klik op 'vorige' of 'volgende' voor meer Blogs).