Jewish Life #73. Crisis, Leiderschap, Shavuot en onze Toekomst

Deze uitgebreide bijdrage is een bewerking van een lezing die ik twee geleden mocht geven tijdens de nacht van Shavuot, het Wekenfeest in Otniel, Judea (Israël).
 
Vier onderwerpen komen aan de orde:
1. Crisis: we bespreken de huidige crisis in onze wereld en een definitie van crisis. 
2. Leiderschap: we zullen zien dat onze huidige crisis te maken heeft met een gebrek aan leiderschap. We zullen dus de ingrediënten van goed leiderschap bespreken door ons te richten op Joodse leiders in de eerste 150 jaar van onze gewone jaartelling. Hoe handelden die leiders in die crisistijd? (de periode voor en na de verwoesting van de Tweede Tempel). 
3. Shavuot: we zullen kijken naar twee verbazingwekkende personen in het boek Ruth: Boaz en Ruth. En we zullen zien dat het boek Ruth zelf kan worden omschreven als een tikkoen [letterlijk ‘rechtzetten’, ‘herstel’ of ‘reparatie’] voor een periode van crisis in het jodendom. 
4. Onze toekomst: we zullen enkele afsluitende opmerkingen maken over onze toekomst; onze taak en missie als Joden, voor onze Joodse natie en de wereld in het algemeen. Met onze grote leiders en Ruth in gedachten; Wat kunnen we hiervan leren voor de toekomst van onze families, kinderen, Israël en de volken der Naties?
 
 
1. EEN WERELD IN CRISIS. 
Experts over de hele wereld, waaronder rabbijnen, filosofen, sociologen en psychologen, zeggen: ‘De wereld verkeert in een crisis’. We hebben inderdaad een wereldwijde crisis op het gebied van klimaat, de manier waarop we omgaan met de natuur en dieren (gerelateerd aan COVID-19), honger en de voedseldistributie voor de armen en het overmatige gebruik en de verspilling van voedsel in het Westen, het probleem van oorlog (Oekraïne-Rusland en Gaza-het Noorden met Hezbollah), vluchtelingen en ouderloze kinderen, (echt)scheiding, economie, racisme, discriminatie en antisemitisme (zelfs binnen de VN), seksualiteit en seksueel misbruik van vrouwen en kinderen, veiligheid, en bovenal: een crisis in leiderschap en moraal. 
 
Recent woonde ik een lezing bij van de seculiere prof. Martha Nussbaum. Zij wordt beschouwd als de meest invloedrijke vrouwelijke filosoof ter wereld. Aan het einde van haar lezing vatte ze het samen en stelde: ‘De moraal is verloren, huidige leiders zijn alleen nog maar geïnteresseerd in persoonlijke belangen en status, in plaats van in het belang van de algemene bevolking. En wat doen we dan? We richten ons alleen nog maar op economie in plaats van moraal en gezonde relaties. We hebben liefde nodig! Liefde moet een topprioriteit op de agenda zijn!’
 
Een andere invloedrijke leider is rabbijn Lord Jonathan Sacks. Zijn laatste boek gaat over moraal. In dit boek bespreekt hij de problemen van de selfiemaatschappij. Moderne mensen, inclusief leiders, zijn alleen nog maar geïnteresseerd in het 'ik' en we zijn het 'wij' van sterke sociale banden en het huwelijk kwijtgeraakt. Dit is een enorme morele crisis, zegt hij. 
 
 
Dit is een enorme morele crisis, zegt hij. Dit idee is ook een uitgangspunt voor mijn aanstaande boek (in het besef dat rabbijn Sacks niet de eerste was die dit probleem beschreef). 
 
Rabbijn Sacks schreef ook een boek, Lessons in Leadership. Sacks: ‘Het is fascinerend om te ontdekken hoeveel er in de Thora eigenlijk over leiderschap gaat, in de zin van een algemene benadering van het leven: het gaat allemaal over de verantwoordelijkheid van vrijheid.’ Dat is, zegt Sacks, een van de centrale thema's van het jodendom. 
Dus, wat zegt Sacks? Als we heilige mensen willen zijn (en dat zullen we zijn, want Hashem is heilig: Wajikra Kedoshim, 19:2) en een heilige natie willen zijn, moeten we goede leiders zijn en verantwoordelijk zijn (voor onszelf en voor anderen en nu: Pirkei Avot, hoofdstuk 1, spreuk 14).
Maar wat is verantwoordelijkheid? Een verantwoordelijk leven is een leven dat een antwoord geeft, een respons. In alle daden die op jou gericht zijn, is het Hashem die handelt. Daarom komt het Hebreeuwse woord voor verantwoordelijkheid, achrajoet, van het woord acheer, wat de ander betekent. 
Actuele onderwerpen in de media en wetenschap gaan over de ethiek van onze leiders en moraliteit in het algemeen.
 
 
DEFINITIE CRISIS 
Wat is een crisis? Is een crisis hetzelfde als stress of trauma? En kunnen we zeggen dat een crisis altijd negatief is? 
Het woord 'crisis' is een Grieks woord: 'krinomai'. Het betekent 'scheiden', 'onderscheiden', 'oordelen'. Het woord crisis heeft in de dagelijkse spraak een negatieve connotatie. De term is echter van oorsprong neutraal. Je kunt zeggen dat het een moment van de waarheid is, wanneer we moeten beslissen. Het effect van een crisis kan negatief of positief zijn. In het Jodendom zijn we bekend met de principes van 'opstijgen door afdalen', 'tikkoen' en we zeggen vaak: 'het kwaad is een stoel voor het goede'. In het ochtendgebed bidden we en zeggen we: ‘Hashem richt de gebogenen op, voorziet mij in al mijn behoeften, bevestigt de voetstappen van de mens en geeft ons kracht’ (Berachos 60b). In de diepte kunnen we veel leren van Tehilliem (Psalmen), bijvoorbeeld Ps. 57: 9 ‘Ik zal de dageraad wekken.’ Rav. SR Hirsch zei over deze pasuk: ‘Door je spirituele bronnen te gebruiken, kan iemand de donkerste nacht van ellende omzetten in de dageraad van een nieuwe dag.’
 
En hoe zit het met stress? Stress is een normaal verschijnsel in het leven en helpt ons gezond te blijven, veilig te zijn en te creëren. Er is geen goed huwelijk zonder stress, zelfs geen crisis, en geen huis of samenleving wordt gebouwd zonder stress. Het leven zit vol met tsuri's, het Jiddische woord voor 'zorgen'. Alleen langdurige, ernstige stress kan schadelijk zijn, zowel mentaal, psychisch, sociaal als existentieel. 
 
En van een trauma kun je zeggen dat het een ernstig letsel is dat is opgelopen na een vreselijke gebeurtenis, zoals een oorlog, een verkeersongeval, het verlies van een kind of een nare scheiding. De meeste trauma's hebben te maken met een verlies van vertrouwen en zijn relationeel van aard.
 
 
De onderliggende thema's die onze huidige wereld tot nu toe beschrijven, zijn: radicaal individualisme, hedonisme, consumentisme, demoralisatie en een gebrek aan leiderschap. 
Met onze Tenach in gedachten klinkt dit bekend, nietwaar? Er wordt veel crisis getoond in de Tenach, maar één ervan is sterk gerelateerd aan onze huidige tijd en Shavuot.
 
Lees zelf: Tenach, Book of Judges (Sjoftiem/ Rechters). Ch 21, verse 25.
 
 
Rabbijn Steinsaltz zegt: ‘Dit is de conclusie van het verhaal en van het hele boek Sjoftiem. Deze pasuk herhaalt zijn bekende refrein. Door een gebrek aan leiderschap deed iedereen wat in zijn eigen ogen passend was.’
 
Deze laatste pasuk in het boek Sjoftiem beschrijft een ernstige staat van demoralisatie en een selfiecultuur, veroorzaakt door een gebrek aan leiderschap. Dit is de toestand van de maatschappij toen en in veel opzichten ook de toestand van onze maatschappij nu. Dus, wat kunnen we leren? Wat kunnen we doen? 
 
Ten eerste kunnen we leren van grote leiders in het Jodendom. Ten tweede kunnen we leren van het boek Ruth. 
 
 
 
2. LEIDERSCHAP
Zoals eerder vermeld, gaan actuele onderwerpen in de media en wetenschap vaak over de ethiek van onze leiders. Sommige experts zien een verschuiving van leiderschap gebaseerd op autoriteit en macht naar adaptief leiderschap: de primaire focus op maatschappelijk belang en het welzijn van mens en natuur. Crises kunnen dus een verschuiving teweegbrengen in de manier waarop leiders hun taken in de praktijk brengen. 
 
Goede voorbeelden van adaptief leiderschap zijn te vinden in het jodendom in de eerste 150 jaar van de gewone jaartelling (CE). Het jodendom verkeert in een staat van crisis. De leiders, Hillel de Oudere, Gamliël de Oudere en Jochanan Ben Zakkai (‘Rabban’), proberen het voortouw te nemen. Twee van hen speelden een rol vóór de verwoesting van de Tweede Tempel (70 CE), en één erna. Tijdens het leven van Hillel verloren de Joden stap voor stap hun onafhankelijkheid en raakten ze intern verdeeld. Ze verzetten zich steeds meer tegen de Romeinse overheersing. Gamliël de Oudere (9 v.Chr. - 50 CE) was een Joodse leider tijdens de Romeinse overheersing voorafgaand aan de verwoesting van de Tweede Tempel, die een van de grootste crises in het jodendom markeerde. Het leiderschap van Rabban Jochanan Ben Zakkai (30-90 n.Chr.) was voornamelijk gericht op het behoud en de voortzetting van het Joodse leven na de verwoesting van de Tweede Tempel.
 
Het verlies van de Tweede Tempel en de fragmentatie van de Joodse samenleving resulteerden in een enorme crisis, waarin de mensheid bijna haar 'hoogste', oftewel haar moraliteit, verloor.[1] De reactie van de bovengenoemde leiders, elk op hun eigen manier, is een pleidooi voor chesed. Dit Hebreeuwse woord kan het best vertaald worden als 'liefdevolle vriendelijkheid'. 
In het vervolg van deze bijdrage zal ik eerst een definitie van leiderschap beschrijven en vervolgens het pleidooi van Hillel, Gamliël en Jochanan Ben Zakkai voor chesed onderzoeken. 
 
 
Wat is leiderschap? 
Een goede definitie van leiderschap is te vinden in het boek The Sages (2007a) van rabbijn dr. Binyamin Lau: ‘Leiderschap betekent betrokken zijn bij elk aspect van het leven, waarbij een leider, naar beste vermogen, volledige verantwoordelijkheid toont voor dat leven’ (p. 264). Volgens Lau is het, als een leider deze volledige verantwoordelijkheid in de praktijk wil brengen, noodzakelijk om zowel creativiteit als autoriteit te tonen. Volgens rabbijn Lord Jonathan Sacks (2015) zijn goede leiders, in zijn beschrijving van Avrahams leiderschap, non-conformisten. Ze doen niet wat anderen doen, maar volgen hun innerlijke stem, 'een roep': ‘Avraham was ha'ivri, omdat de hele wereld aan de ene kant stond (be'ever echad) en hij aan de andere kant.’ (p. 15). Goede leiders hebben een visie, niet op wat is, maar op wat zou kunnen zijn. Ze hebben invloed zonder macht. Ze zijn, volgens Sacks, de antithese van Egypte, Griekenland en Rome [die invloed uitoefenen door middel van macht].
 
Goede leiders nemen initiatief, zijn eerlijk, vindingrijk, werken samen met anderen[2], hebben oog voor de belangen van anderen en zijn bescheiden in het uitoefenen van de benodigde autoriteit. Ze moeten weten wat verantwoording afleggen betekent om te kunnen beantwoorden aan wat de wereld van hen vraagt. Ze worden geïnspireerd door de wijsheid van de ethische code en zijn in staat te handelen in overeenstemming met deze moraal.
 
 
De crisis 
Tijdens de beginjaren van onze gewone jaartelling lijken de Joden zich enigszins te herstellen van de Hellenistische invloeden, met hun focus op uiterlijkheden en pronkzucht (lichamelijkheid en prachtige gebouwen), kennis (in plaats van wijsheid), de onderdrukking van minderheden (waaronder vrouwen en kinderen) en polytheïsme. Het volk leed onder de Romeinse overheersing en interne verdeeldheid. Executies, bloedbaden en corruptie zijn aan de orde van de dag. Heiligheid ging verloren. 
Allerlei Joodse splintergroepen kiezen voor gewapend verzet tegen de wrede heerser. De Tweede Tempel wordt verwoest in 70 CE. Een van de Joodse sekten zou later een wereldgodsdienst worden onder Romeins bestuur. In 135 CE is het einde nabij, wanneer de Bar Kochba-revolutie eindigt in een massaal bloedbad en een nederlaag tegen de Romeinen. In Masada, het laatste bolwerk van de opstandelingen, eindigt de opstand in een massale zelfmoord van de Joodse verzetsstrijders. Judea wordt Palestina en Joden vluchten uit hun land. De crisis lijkt compleet. Wat zijn de Joden zonder een Tempel en de wereld zonder haar morele kompas?
 
 
Leiders in tijden van crisis
Hillel de Oudere, Gamliel de Oudere en Jochanan Ben Zakkai zijn de leiders van die tijd. 
Hillel stond bekend als een liefhebber van de mensheid, en nog meer om zijn waardering voor de uniciteit van elke persoon die hij ontmoette. Hij is beroemd om zijn samenvatting van de Tien Geboden [‘Je zult de ander liefhebben als jezelf en bovenal de vreemdeling, wees en weduwe: de rest van de Thora is commentaar. Ga en leer het!’]. Hillel leert ons de noodzaak van het internaliseren van de Ander als onderdeel van ons dagelijks leven. Zijn karakter wordt gekenmerkt door vriendelijkheid, openheid en gastvrijheid. 
 
Gamliel, de kleinzoon van Hillel, staat bekend om zijn creativiteit en zet het beleid van zijn grootvader voort. Hij staat bekend als een voorvechter van het algemeen belang en een promotor van de levenskwaliteit van burgers, met name vrouwen. 
 
Jochanan Ben Zakkai staat bekend om zijn vindingrijkheid en positieve levenshouding. Toen hij eens Jeruzalem verliet, liep rabbijn Yehoshua achter hem aan en zag de Tempel in puin liggen. Deze student, in zak en as, drukt het verlies uit. Jochanan antwoordt als volgt: ‘Mijn zoon, maak je geen zorgen – we hebben een andere vorm van verzoening die hierop lijkt. Wat is dat? Daden van liefderijke goedheid [chesed].’ Zoals geschreven staat: ‘Want ik verlang naar daden van liefderijke goedheid en niet naar offers.’ (Hosea 6:6). 
 
Deze leiders intervenieerden, ongeacht hun rol, status en plaats in de geschiedenis, allemaal in overeenstemming met een van de belangrijkste kenmerken van liefde (ahava) – de chesed-daad. Volgens deze mannen is de chesed-daad, zowel naar zichzelf als naar anderen, een uiting van menselijkheid. Liefhebben is een daad van vriendelijke goedheid. 
 
Kortom: goede leiders nemen verantwoordelijkheid en tonen menselijkheid door middel van liefdedaden.
 
 
3. SHAVUOT
Tijdens Shavuot bestuderen en lezen we het boek Ruth. Naar mijn mening is het een van de belangrijkste boeken in de Tenach. We kunnen er veel van leren. 
Het boek Ruth, met zijn focus op het voorbeeldige gedrag van Ruth en Boaz, staat op het kruispunt tussen de ondergang van de maatschappij tijdens het tijdperk van de Rechters (zie Sjoftiem 21:25) en haar opkomst tijdens het tijdperk van de monarchie. Het leert de tijdloze les hoe twee individuen kunnen handelen in overeenstemming met hun eigen geweten en door kleine daden van chesed en menselijkheid, de loop van de geschiedenis kunnen veranderen en hoop en eenheid in een natie kunnen herstellen. 
 
Het boek Ruth kan worden beschouwd als een tikkoen voor de crisis, wanorde, demoralisatie en het gebrek aan leiderschap aan het einde van het boek Rechters. Ruth en Boaz zijn verantwoordelijke mensen. Bijvoorbeeld: Ruth neemt de verantwoordelijkheid op zich voor Naomi en Boaz vanwege het hertrouwen van Ruth.
Vraag: kan het boek Ruth worden beschouwd als een boek van beloning voor chesed? In Ruth Rabba 2:14 lezen we: ‘Deze Megilla leert u hoe goed de beloning is voor hen die liefdevolle vriendelijkheid betrachten.’ In Targum, Ruth 2:11, lezen we: ‘En mij werd door profetie verteld dat er uit u koningen en profeten zullen voortkomen vanwege [al] de vriendelijkheid die u aan uw schoonmoeder hebt bewezen.’ De vriendelijke goedheid van Ruth resulteert dus zeker in een specifieke beloning, namelijk vriendelijkheid! 
 
In Zohar Hadash, Ruth 25b, lezen we: ‘Het zou me niet verbazen als deze Megilla hier enkel en alleen was om de stamboom van David te traceren, die geboren werd uit Ruth, de Moabitische.’ Deze midrasj suggereert ook een centraal doel: het schetsen van de achtergrond van de dynastie van David, de instelling van de monarchie zelf. 
 
Als we het laatste vers van het boek Rechters vergelijken met het boek Ruth, zien we de vreselijke chaos, veroorzaakt door de afwezigheid van leiderschap in de vorm van de afwezigheid van een koning en monarchie en de overgang naar de oplossing ervan: de geboorte van David HaMelech en de monarchie van David: ‘En Oved baarde Isaï, en Isaï baarde David’ (4:22). Het boek Ruth fungeert als een brug van een situatie zonder leiderschap aan het einde van Rechters naar de monarchie.
 
Samenvattend: Het boek Rechters wordt gekenmerkt door de progressieve degeneratie op drie onderling verbonden gebieden: leiderschap, religie en sociaal. Steinsaltz beschrijft Israël in zijn commentaar als een volk met een ‘verwrongen ethische gevoeligheid, gecombineerd met een corrupt religieus en nationaal bewustzijn.’Het boek Ruth gaat over de integratie van de drie bovengenoemde onderling verbonden gebieden (leiderschap, religie en sociaal). In het boek Rechters kunnen we de afwezigheid van daden van vriendelijkheid en liefdadigheid zien en voelen. In het boek Ruth voorzien mensen anderen van voedsel en zorgen ze voor de overledenen. In het boek Rechters zijn mensen personen zonder naam en identiteit. Het boek Ruth is ontworpen om het belang van namen, identiteit en erkenning van de Ander te herstellen in de nationale agenda. 
 
Dus, bij het lezen van het boek Ruth gaan we van de chaotische periode van de rechters en de afwezigheid van een koning naar de geboorte van de stichter van het koningschap, die een stabielere periode van dynastiek koningschap voorspelt. We kunnen zelfs stellen dat alleen een koning met de kwaliteiten van Ruth, die zo vriendelijk is dat ze zichzelf tenietdoet, de leiding kan behouden zonder dat dit leidt tot morele degradatie.
 
Het boek Ruth kan worden beschouwd als een boek van hoop. In verband met het boek Rechters gaat het over het thema van opstijgen door afdalen. Bovenal is het een boek over de manier waarop Hashem gebeurtenissen in de wereld leidt, terwijl Hij een persoon aan de rand van de maatschappij, een bekeerlinge Moabitische, koestert totdat zij de voorouder van koning David zelf wordt. Een van de Psalmen (118:22) bevat een vers dat de plot van het boek Ruth beschrijft: ‘De steen die de bouwers verwierpen, werd de hoeksteen.’
 
 
4. ONZE TOEKOMST 
Het is opmerkelijk dat de leiders van de eerste 150 jaar na onze gangbare jaartelling, in tijden van crisis, een van de grootste crises in de geschiedenis, chesed, een eigenschap van liefde, aanwijzen als de kern van goed leiderschap. Het is opmerkelijk dat Ruth en Boaz, als een tikkoen voor de status van hun tijd (Sjoftiem 21:25), met chesed en verantwoordelijkheid handelden en de weg vrijmaakten voor koningschap en leiderschap. 
 
We hebben de daden van chesed in ons leven nodig om menselijk te zijn. We hebben ze nodig in tijden van crisis. We moeten liefdevolle vriendelijkheid tonen aan de natuur, de mensen om ons heen en vooral de vluchteling, de arme, de wees en de weduwe - metaforen voor de kwetsbare medemens. Met deze liefdeseigenschap 'in de zak' kunnen we een gezondere balans bereiken tussen het belang van menselijke relaties en de zorg voor elkaar en het economische perspectief. Door chesed kunnen we de wanorde van de selfiemaatschappij corrigeren. 
 
Rabbijn Sacks: ‘Een van de meest diepgaande bijdragen die de Thora heeft geleverd aan de beschaving van het Westen [en ook aan de Israëlische samenleving, mijn toevoeging] is deze: dat het lot van naties niet ligt in de externe factoren van rijkdom of macht, lot of omstandigheden, maar in morele verantwoordelijkheid – de verantwoordelijkheid voor het scheppen en in stand houden van een samenleving die het beeld van God in elk van haar burgers eert, rijk en arm, machtig of machteloos.’[3]
 
We hebben leiders nodig die chesed hebben geïnternaliseerd en die leiderschapsrollen bekleden en daarin worden geplaatst om dit uit te dragen als de hoogste morele vereiste voor leiderschap. We kunnen beginnen binnen onze families en onze eigen gemeenschap. Huidige leiders kunnen, en dat kunnen we allemaal, veel leren van Joodse leiders, zoals Hillel de Oudere, Gamliël de Oudere en Jochanan ben Zakkai, de authentieke en vrome leider Boaz en Ruth als een chesed-persoonlijkheid. 
 
Het tonen van chesed beschermt de mens tegen egoïsme en arrogantie. Verantwoordelijkheid tonen kan ons helpen herstellen in tijden van crisis en kan toekomstige crises voorkomen, simpelweg door goed te doen voor de natuur en de mensheid. 
 
Een laatste opmerking: het boek Ruth laat zien dat menselijke chesed een model en een stimulans wordt om de chesed van Hashem te activeren. Pas nadat mensen hun eigen relaties hebben hersteld, hebben ze het recht om te vragen dat Hashem Zijn chesed aan hen teruggeeft. In de woorden van Martin Buber: het draait allemaal om een ​​levend partnerschap. In de woorden van rabbijn Sacks: het draait allemaal om de verantwoordelijkheid van vrijheid.
 
Yishtabach simcha la-ad malkaynu, ham’lamayd tora l’amo yisra-el.
[Moge Uw Naam voor eeuwig geprezen worden, onze Koning, die de Thora onderwijst aan Zijn volk Israël].


[1] De Joodse moraal is volgens Nietzsche de hoogste. Nietsche: ‘De Joden bezitten een ongeëvenaarde ethische genialiteit. De overblijfselen van andere grote culturen zijn te vinden in musea. Je hoeft ze alleen maar te vergelijken om te voelen wat van de eerste en wat van de vijfde rang is. Wie van de twee heeft nu gezegevierd, Rome of Judea?’ (Die fröhliche Wissenschaft, 136).
[2] Zodat ze hun persoonlijke, unieke talent delen met andere unieke talenten, en samen sterker staan ​​dan alleen (principe van geïntegreerde diversiteit). Het grote voorbeeld is Mozes, die het advies van zijn schoonvader Jetro toepast: ‘Het is niet goed (lo tov) dat je het alleen doet" (Sjemot 18:17-26). Net zoals het niet goed is (lo tov) om alleen te zijn (Beresith 2:18). Het is dus niet goed om het alleen te zijn of te doen.
[3] Sacks, J. (2016). Essays on Ethics. p. 211.

Click on 'previous' to read more Blogs (Klik op 'vorige' voor meer Blogs).